Zijn er universele emoties? Batja Mesquita, hoogleraar sociale en culturele psychologie aan de KU Leuven, zegt van niet. Ze promoveerde op onderzoek naar de invloed van cultuur op emoties. En nog steeds concludeert ze dat cultuur aan de basis ligt van hoe we ons voelen. “Vrouwen worden minder snel boos dan mannen, terwijl ze er biologisch gezien evenveel aanleg voor hebben.”

Wat versta je onder cultuur?

Mesquita: “Een cultuur is een collectief systeem van betekenisgeving, inclusief een manier van je leven en je omgeving inrichten. Mensen uit verschillende culturen doen systematisch verschillende ervaringen op. Zo stellen ze verschillende doelen in het leven, gaan ze op verschillende manieren relaties aan en hebben ze andere ideeën over goed en kwaad. Zowel geografisch als historisch zijn er verschillende culturen. Zo ben ik bijvoorbeeld geïnteresseerd in cultuurverschillen tussen generaties, sociaaleconomische milieus, of tussen mensen met verschillende politieke overtuigingen.’

En hoe definieer je emoties?

‘Niet alle psychologen hanteren dezelfde definitie. Ook verschillende culturen denken anders over wat emoties precies zijn. In sommige culturen focussen mensen bijvoorbeeld meer op wat er in het lichaam gebeurt, zoals spanning of een verhoogde hartslag. In andere culturen zijn ze meer gericht op de interacties tussen mensen. We spreken in het algemeen van emoties als er sprake is van niet-alledaagse ervaringen, ervaringen die niet passen in onze routine. En die kunnen zowel negatief zijn – denk aan een bedreigende of gevaarlijke ervaring – als positief en heel plezierig.’

Mesquita: “Hoe de omgeving reageert op een emotie, kan ook het gevoel veranderen. Als ik boos ben op iemand, kan diegene ook boos op mij worden, mij negeren of mij gelijk geven. Culturen of subculturen kun je voorstellen als verschillende beloningssystemen: consequent een bepaalde reactie ontvangen, bepaalt mede het gevoel. Uit onderzoek blijkt bijvoorbeeld dat vrouwen minder snel boos worden dan mannen. Niet omdat vrouwen biologisch gezien minder aanleg hebben om boos te worden, maar omdat ze minder beloond worden voor hun boosheid dan mannen. In ieder geval in westerse culturen. Naar mannelijke bazen die boos worden, wordt beter geluisterd. Vrouwelijke boze bazen worden eerder gezien als emotioneel en onredelijk.”

Hoe kun je met elkaar praten over emoties als je er niet van uit kunt gaan dat je weet hoe de ander zich voelt?

“We onderzoeken nu hoe je dat het best kunt doen. In mijn ervaring is het goed je af te vragen waar de emoties bij de ander vandaan komen. Je kunt dus vragen wat er aan de hand is, wat er ten grondslag ligt aan de emotie. Het is heel goed mogelijk dat mensen uit andere culturen emoties hebben in een situatie waarin jijzelf geen of andere emoties zou voelen. Daarom kun je ook vragen wat die persoon voelt, zonder daar aannames over te maken. Iemand die huilt, is bijvoorbeeld niet noodzakelijk verdrietig. Verder kun je proberen erachter te komen hoe iemand zich verhoudt tot het gevoel dat hij of zij heeft. Probeer erachter te komen of de emotie als positief of negatief wordt ervaren. Tot slot kun je vragen wat de ander graag van jou zou willen of hoe die wil dat je reageert.”

Lees het hele artikel hier.